Ka shumë frikë se robotët do të zëvendësojnë njerëzit. Por ndoshta makinat duhet të shqetësohen për ne.
Shkencëtarët suedezë kanë krijuar kompjuterin e parë të gjallë në botë, i cili është i ndërtuar nga indet e trurit njerëzor, përcjell InfoKosova.
Ai përbëhet nga 16 organoide, ose grumbuj qelizash truri të rritura në një laborator, të cilat dërgojnë informacion mes tyre.
Funksionojnë shumë si një çip tradicional kompjuteri – duke dërguar dhe marrë sinjale përmes neuroneve të tyre që veprojnë si qarqe.
Por ajo që i bën të veçantë është se makina e gjallë përdor më pak energji sepse neuronet e gjalla mund të përdorin mbi një milion herë më pak energji sesa procesorët dixhitalë aktualë.
Kur krahasohen me kompjuterët më të mirë në botë, si Hewlett Packard Enterprise Frontier, shkencëtarët zbuluan se për të njëjtën shpejtësi dhe 1,000 herë më shumë memorie, truri njerëzor përdor 10 deri në 20 vat – krahasuar me kompjuterin që përdor 21 megavat.
Një megavat është i barabartë me një milion vat.
Makina e gjallë u zhvillua nga shkencëtarët në FinalSparks, e cila fokusohet në krijimin e zgjidhjeve me rrjete neurale biologjike.
Dr. Fred Jordan, bashkë-CEO i FinalSpark, një startup që fokusohet në krijimin e zgjidhjeve me rrjete neurale biologjike, i tha DailyMail:
“Kjo ide është e zakonshme në fanta-shkencë, por nuk ka pasur një sasi të madhe kërkimesh reale mbi të.”
Organoidët janë kultura të vogla, të vetë-organizuara tre-dimensionale të indit të krijuara nga qelizat burimore.
Kultura të tilla mund të krijohen për të replikuar shumicën e kompleksitetit të një organi, ose për të shprehur aspekte të zgjedhura të tij, si prodhimi i vetëm disa llojeve të qelizave.
Shkencëtarët marrin qelizat burimore dhe i kultivojnë ato për rreth një muaj derisa të formojnë tipare si neuronet.
Truri mini i FinalSparks është ndërtuar nga rreth 10,000 neurone të gjalla, me diametër rreth 0.5 mm.
Organoidët trajnohen me doza të dopaminës – kur kryejnë detyra saktësisht, marrin një rrymë të kimikateve si shpërblim.
Shkencëtarët administrojnë dopaminën duke ekspozuar një zonë të caktuar të organoidit të trurit ndaj dritës – e ngjashme me mënyrën se si çlirohet në trurin njerëzor kur një rajon i caktuar aktivizohet.
Truri mini është i rrethuar nga tetë elektroda që masin aktivitetin në organoidë, dhe kërkuesit mund të dërgojnë rrymë përmes elektrodës për të ndikuar në neuronet.
Këto elektroda kryejnë një rol të dyfishtë të stimulimit të organoidëve dhe regjistrimit të të dhënave që ata përpunojnë.
Organoidët janë gjithashtu të vendosur në një inkubator mikrofluidik që vepron si një sistem miniaturë për sasitë e vogla të lëngjeve, duke ofruar lëndë ushqyese për qelizat dhe duke siguruar lëndë ushqyese të nevojshme për t’i mbajtur ato gjallë.
Inkubatori mban organoidët në temperaturën e trupit dhe automatizon rrjedhën dhe mirëmbajtjen e medias qelizore, duke siguruar një mjedis të qëndrueshëm pa baktere dhe viruse.
Qelizat në “kompjuterin e gjallë” jetojnë dhe vdesin brenda 100 ditëve, të grumbulluara së bashku në një strukturë organoidale 3D.
Por ato janë të ngjashme me ato në trurin e vërtetë njerëzor dhe kanë aktivitet elektrik të ngjashëm.
“Neuronet në trurin tuaj do të jetojnë për rreth 80 vjet – ju keni të njëjtat kur vdisni si kur lindeni. Ne nuk jemi aq të mirë sa natyra për t’i mbajtur ato gjallë, kështu që ato jetojnë për 100 ditë.”
Dhe shkencëtarët thjesht rritin organoidë të rinj për të zëvendësuar ata të vdekur.
Ekipi kohët e fundit lançoi kompjuterin e trurit si një platformë online që u mundëson kërkuesve globalë të kryejnë eksperimente në distancë mbi neuronet biologjike in vitro.
Tashmë, tre dhjetëra universitete kanë shprehur interes për përdorimin e platformës.
Jordan e përshkroi “kompjuterin e gjallë” si “wetware” sepse – si trurin e vërtetë njerëzor – është diku mes pajisjes hardware të kompjuterit (d.m.th. çipat që përpunojnë informacionin) dhe softuerit (programet që funksionojnë në hardware).
“Ne e quajmë ‘wetware’ – nuk e di kush e krijoi këtë fjalë – por truri është mes softuerit dhe hardware-it,” tha Jordan.
“Në kompjuterë, ju keni një ndarje të qartë, ju ekzekutoni softuer të ndryshëm në të njëjtin hardware.
“Por në trurin tonë, për të mësuar ndonjë gjë, ju ndryshoni fizikisht hardware-in që krijon lidhjet sinaptike. Kështu që na duhet një fjalë e re, dhe ‘wetware’ ka kuptim sepse qelizat kanë nevojë për një mjedis të lagësht për të mbijetuar.”
Bota është në mes të një krize energjetike për shkak të mungesave të karburantit, ndërprerjeve të zinxhirit të furnizimit, tensioneve gjeopolitike dhe kalimit në energji të rinovueshme.
Pa përmendur rritjen e IA që parashikohet të përdorë 29.3 teravat orë në vit – një teravat është i barabartë me një trilion vat.
Cilat janë hapat e ardhshëm?
Për momentin, fokusi i kompanisë është në cloud computing, veçanërisht në qendrat e të dhënave që konsumojnë shumë energji dhe që nxisin IA.
Laboratorët dhe universitetet në të gjithë botën tashmë janë duke u lidhur me FinalSpark për të testuar pajisjen hardware.
Më vonë këtë muaj, Jordani do të vizitojë konferencën e parë në botë për “biocomputing” që do të mbahet në Vjenë, me vizitorë nga Australia dhe SHBA: “Nuk mendoj se organizatorët e dinin sa pak prej nesh janë,” qeshi ai.
Ai tha se që kur ka publikuar gjetjet e tij, telefoni nuk ka pushuar së rëni: “Shumë njerëz po më telefonojnë për të më ofruar para,” tha ai.
Një tjetër përparim potencial është një kuptim i ri i trurit njerëzor, i cili mund të çojë në shërime për sëmundje.
Teknologjia për të krijuar organoidë është relativisht e re dhe ka pasur pak kërkime mbi idenë e kthimit të neuroneve njerëzore në një kompjuter më parë./DailyMail/
