Një studim dhjetëvjeçar i qiellit të natës ka zbuluar një lloj të ri misterioz ylli që astronomët e quajnë “duhanpirës i vjetër”. Këto objekte yjore të fshehura deri më tani janë yje të vjetër, gjigantë të vendosur afër zemrës së galaktikës sonë të Rrugës së Qumështit. Ata kanë qenë joaktive për dekada dhe gradualisht zbehen, duke nxjerrë re tymi dhe pluhuri derisa bëhen pothuajse të padukshme. Astronomët besojnë se ata mund të luajnë një rol në shpërndarjen e elementeve në univers.
Astronomët vunë re fillimisht yjet “duhanpirës të vjetër” gjatë një studimi që përfshinte shikimin e afro një miliardë yjeve në dritën infra të kuqe, e cila është e padukshme për syrin e njeriut.
Një zbulim i papritur
Qëllimi fillestar i ekipit ishte të kërkonte për yje të porsalindur, të cilët janë të vështirë për t’u zbuluar në dritën e dukshme, sepse ato janë të errësuar nga pluhuri dhe gazi në galaktikën tonë të Rrugës së Qumështit. Por drita infra e kuqe mund të depërtojë në këto përqendrime të larta pluhuri dhe t’i zbulojë ato.
Ndërsa astronomët gjurmuan qindra miliona yje, ata vunë re 222 që treguan ndryshime të dukshme në shkëlqim. Ekipi zbuloi se 32 prej tyre ishin yje të porsalindur, ose protoyje , siç quhen ata.
Pranë qendrës galaktike, ekipi vuri re gjithashtu 21 yje të kuq që treguan ndryshime të pazakonta në shkëlqim, gjë që i hutoi astronomët. “Ne nuk ishim të sigurt nëse këta yje ishin protoyje, ose nëse po rikuperoheshin nga një rënie në shkëlqimin e shkaktuar nga një disk ose guaskë pluhuri, ose nëse ishin yje gjigantë më të vjetër që derdhnin lëndën në fazat e fundit të jetës së tyre”, tha Philip Lucas, Profesor i Astrofizikës në Universitetin e Hertfordshire, Angli.
Klasa e re e gjigantëve të kuq
Ekipi u fokusua në shtatë prej këtyre yjeve dhe krahasoi të dhënat e reja që ata mblodhën me të dhënat nga sondazhet e mëparshme për të përcaktuar përfundimisht se objektet yjore ishin një lloj i ri gjiganti i kuq.
Gjigantët e kuq formohen kur yjet kanë shteruar rezervat e tyre të hidrogjenit për shkrirjen bërthamore dhe fillojnë të vdesin . Në rreth 5 ose 6 miliardë vjet, dielli ynë do të bëhet një gjigant i kuq, duke u fryrë dhe duke u zgjeruar ndërsa lëshon shtresa materiali (duke shpërbërë planetët e sistemit tonë diellor). Por yjet e zbuluar gjatë sondazhit janë të ndryshëm.
“Këta yje të vjetër ulen të qetë për vite apo edhe dekada dhe më pas ‘shfryjnë’ retë e tymit në një mënyrë krejtësisht të papritur,” tha Dante Miniti, një profesor në Departamentin e Fizikës në Universitetin Andres Bayo në Kili. Ata duken shumë të zbehtë dhe të kuq për disa vite, deri në atë pikë sa ndonjëherë nuk mund t’i shohim fare.
Të kuptuarit se si “duhanpirësit e vjetër” lëshojnë elementë në hapësirë mund të ndryshojë mënyrën se si astronomët studiojnë shpërndarjen e këtyre elementeve në univers./CNN
