Shkencëtarët nga Mbretëria e Bashkuar zbulojnë se mënyra e jetesës dhe faktorët mjedisorë ndikojnë në shëndetin dhe plakjen më shumë sesa gjenet.
Zgjedhjet tona të përditshme janë ato që përcaktojnë në një masë më të madhe se si do të plakemi dhe sa të shëndetshëm do të jemi.
Disa gjene janë të përfshirë në plakje, të tilla si ato që lidhen me riparimin e ADN-së dhe përgjigjen ndaj stresit oksidativ. Megjithatë, duhani, dieta, stërvitja dhe shëndeti mendor kanë një ndikim shumë më të madh në procesin e plakjes. Edhe nëse keni “gjene të mira”, nëse bëni jetë jo të shëndetshme, plakja do të vijë më shpejt dhe me më shumë probleme shëndetësore.
Gjenet VS Mënyra e jetesës
Ekspertët në qendrën kërkimore të Universitetit të Oksfordit “Oxford Population Health” argumentojnë se stili ynë i jetesës, kushtet e jetesës dhe faktorë të tjerë mjedisorë kanë një ndikim më të madh në shëndetin dhe mundësinë e vdekjes së parakohshme sesa gjenet tona.
Në mënyrë të veçantë, ekipi hulumtues përdori të dhëna nga pothuajse gjysmë milioni pjesëmarrës në Biobank në Mbretërinë e Bashkuar për të vlerësuar ndikimin e 164 parametrave mjedisorë dhe rreziqeve gjenetike për 22 sëmundje të mëdha mbi plakjen, sëmundjet e lidhura me moshën dhe vdekjen e parakohshme.
Sipas studimit të ri të botuar në revistën shkencore Nature Medicine , faktorët mjedisorë shpjeguan 17% të variacionit në rrezikun e vdekjes krahasuar me më pak se 2% të shpjeguar nga predispozicioni gjenetik.
Nga 25 faktorët e pavarur mjedisorë të identifikuar, duhani, statusi socio-ekonomik, aktiviteti fizik dhe kushtet e jetesës kishin ndikimin më të madh në vdekshmërinë dhe plakjen biologjike.
Pirja e duhanit u shoqërua me 21 sëmundje, faktorët socio-ekonomikë, si të ardhurat familjare, pronësia e shtëpisë dhe statusi i punësimit, u shoqëruan me 19 sëmundje, ndërsa aktiviteti fizik me 17 sëmundje.
Nga faktorët e identifikuar, 23 janë të modifikueshëm. Është interesante se faktorët në jetën e hershme, si pesha e trupit në moshën dhjetë vjeçare ose pirja e duhanit nga nëna pranë lindjes, u tregua se ndikojnë në plakjen dhe rrezikun e vdekjes së parakohshme 30-80 vjet më vonë.
Faktorët mjedisorë kishin një ndikim më të madh në sëmundjet e mushkërive, zemrës dhe mëlçisë, ndërsa rreziku gjenetik dominonte demencën dhe kancerin e gjirit.
Autorët e studimit theksojnë se “ka shumë pyetje që duhet ende të marrin përgjigje, që lidhen me dietën, mënyrën e jetesës dhe ekspozimin ndaj mikroorganizmave dhe kimikateve të reja patogjene, si dhe ndikimin e faktorëve mjedisorë dhe gjenetikë në popullata të ndryshme”.
Studiuesit theksojnë se njohuritë nga ky studim i hapin rrugën strategjive gjithëpërfshirëse për të përmirësuar shëndetin e popullatave të plakura, duke identifikuar kombinimet kryesore të faktorëve mjedisorë që formojnë rrezikun e vdekjes së parakohshme dhe shumë sëmundjeve të zakonshme të lidhura me moshën.
Shkenca e epigjenetikës
A është i shkruar fati ynë në ADN-në tonë? Ndryshimet në gjetjet nga studimet e mëparshme midis binjakëve identikë u përshkruan fillimisht nga shkencëtarët si një “mister”. Pavarësisht se kanë të njëjtën ADN, disa nga karakteristikat e tyre ndryshojnë teksa rriten, si për nga “make-up”-i fizik dhe psikologjik. Ky mister u zgjidh përfundimisht nga një studim historik.
Sipas studimit në fjalë, binjakët e rinj identikë, përveçse kanë të njëjtat gjene, kanë edhe modele të ngjashme në aktivitetin e tyre. Përkundrazi, me kalimin e viteve, aktiviteti i gjeneve të tyre ndryshon, duke shfaqur luhatje. E thënë thjesht, binjakët kanë ende të njëjtat gjene, por ato nuk aktivizohen në të njëjtën mënyrë. Është si dy shtëpi identike, por me çelësa dimmer të vendosur në nivele të ndryshme në çdo dhomë.
Prandaj, ky ndryshim në aktivitetin e gjeneve mund të çojë në ndryshime fizike dhe psikologjike.
Me pak fjalë, misteri u zgjidh me një fjalë të vetme: “epigjenetikë”. Kjo është shkenca që studion se si gjenet tona i përgjigjen mjedisit tonë gjatë gjithë jetës sonë. Rregullorja epigjenetike shpjegon pse çdoperson është i ndryshëm, edhe në rastet kur kemi të njëjtin material gjenetik.
