Komunikimi ndërmjet mjekut dhe pacientit është një aspekt thelbësor i kujdesit shëndetësor, që shkon përtej thjesht shpjegimit të diagnozës apo trajtimit, dhe një themel i rëndësishëm që ndikon drejtpërdrejt në shëndetin e përgjithshëm të pacientit. Fjalët, qëndrimi, dhe mënyra se si një mjek i qaset pacientit mund të kenë ndikim të thellë psikologjik dhe emocional, duke formësuar përvojën e tyre gjatë dhe pas trajtimit. Fjalët dhe qëndrimet e një mjeku mbartin peshë të madhe, dhe shpesh ato kujtohen gjatë gjithë jetës nga pacienti. Një komunikim i kujdesshëm mund të përmirësojë mirëqenien emocionale të pacientit, ndërsa një komunikim i pakujdesshëm mund të shkaktojë dëme të pariparueshme duke nxitur frikë, pasiguri, apo edhe çrregullime psikologjike.
Pakujdesia e mjekëve me fjalët dhe konstatimet
Mjekët janë shpesh të përqendruar në aspekte klinike dhe diagnostike të punës së tyre, por harrojnë që mënyra se si komunikojnë këto informacione është po aq e rëndësishme. Pakujdesia në përdorimin e fjalëve ose dhënia e konstatimeve të paplota ose hipotetike mund të shkaktojë frikë të panevojshme te pacientët. Një nga gabimet më të zakonshme të mjekëve është shprehja e dyshimeve apo konstatimeve pa ndjeshmëri dhe pa i marrë parasysh emocionet e pacientit.
Për shembull, një mjek që thotë: “Duhet të përjashtojmë një problem serioz,” pa shpjeguar kontekstin, mund të krijojë një ndjenjë të menjëhershme paniku. Pacienti, pa një bazë të mjaftueshme njohurish mjekësore, mund të interpretojë këtë si një diagnozë të mundshme dhe të fillojë të shqetësohet pamasë. Kjo qasje jo vetëm që mund të shqetësojë pacientin, por edhe ta shtyjë drejt kërkimit obsesiv të diagnozave në internet (njohur si “doktor Google”), duke përkeqësuar gjendjen e tij psikologjike. Në vend të kësaj, mjeku mund të përdorë një gjuhë më të kujdesshme si: “Ky shqetësim zakonisht nuk lidhet me ndonjë problem serioz, por do të bëjmë disa kontrolla për të qenë të sigurt.“
Dëmi psikologjik që mund të shkaktojnë
Pakujdesia e një mjeku në komunikim mund të shkaktojë një ndikim të thellë psikologjik te pacienti. Një pacient që vjen me një problem të thjeshtë, si një dhimbje koke ose një ndjenjë dobësie, mund të largohet nga ordinanca me një frikë të madhe vetëm sepse mjeku nuk ishte i kujdesshëm në mënyrën e shprehjes. Ky efekt nuk kufizohet vetëm në momentin e vizitës, ai mund të vazhdojë për ditë, javë apo muaj të tërë.
Një rast konkret mund të jetë një person që pas një bisede të pakujdesshme nga mjeku fillon të shqetësohet për një sëmundje serioze si kanceri, edhe pse kjo mund të jetë një mundësi shumë e vogël. Ky ankth mund të ndikojë negativisht në përditshmërinë e tij, duke shkaktuar pagjumësi, mungesë përqendrimi, dhe humbje të energjisë emocionale. Ky stres psikologjik mund të shndërrohet në një spiral negative që përkeqëson ndjeshëm cilësinë e jetës. Në raste më të rënda, një komunikim i pakujdesshëm mund të nxisë edhe zhvillimin e çrregullimeve somatoforme, ku pacienti fillon të ndjejë simptoma fizike që burimin e kanë në gjendjen e tij psikologjike, jo në një sëmundje reale.
Nxitja e një çrregullimi psikologjik
Një komunikim jo i duhur nga mjeku mund të kontribuojë në zhvillimin e çrregullimeve psikologjike si hipokondria (frikë patologjike nga sëmundjet), çrregullimet e ankthit, ose edhe depresioni. Pacientët që përballen me komunikim të ashpër ose të pakujdesshëm mund të fillojnë të përqendrohen obsesivisht te simptomat e tyre, duke i interpretuar ato si sinjale të një sëmundjeje serioze, edhe kur nuk ka asnjë bazë për këtë.
Një shembull mund të jetë një pacient që pas një bisede të pasqaruar mbi një rezultat të mundshëm të testit, fillon të ndjejë simptoma të reja si dhimbje ose parehati që më parë nuk i kishte. Këto simptoma mund të jenë rezultat i ankthit, jo i një problemi fizik, por perceptimi i tyre për pacientin është shumë real. Kjo situatë krijon një cikël të vështirë për t’u ndërprerë, duke ndikuar thellësisht në shëndetin mendor të individit. Përveç dëmeve afatshkurtra, një komunikim jo i duhur mund të shkaktojë çrregullime psikologjike që zgjasin për vite me radhë.
Pasojat afatgjata emocionale te pacienti
Pasojat e një komunikimi jo të duhur nuk janë të përkohshme, ato mund të ndikojnë te pacienti për vite me radhë. Një pacient që është trajtuar me indiferencë, mungesë empatie ose një gjuhë të pakujdesshme mund të zhvillojë mosbesim të thellë ndaj sistemit shëndetësor. Kjo mund të çojë në shmangien e kontrollave të ardhshme mjekësore, duke rrezikuar më tej shëndetin fizik dhe mendor të tij. Nëse mjeku ka dhënë lajme të rënda pa një qasje mbështetëse dhe me ndjeshmëri të ulët, pacienti mund të mbajë këtë përvojë si një traumë emocionale, mund të ndihet i braktisur, të humbasë besimin tek sistemi shëndetësor që ndikon në të gjitha ndërveprimet e tij të ardhshme me mjekët dhe spitalet.
Pasojat emocionale të një komunikimi të keq nuk përfundojnë kur pacienti del nga ordinanca. Fjalët e një mjeku mund të ndjekin një pacient për gjithë jetën e tij, duke lënë gjurmë të thella në vetëvlerësimin dhe mirëqenien e tij..
Rëndësia e përgatitjes psikologjike për mjekët
Trajnimi i mjekëve për të komunikuar me empati dhe ndjeshmëri është një domosdoshmëri dhe përgatitja psikologjike e tyre për këto situata është jetike. Mjekët shpesh ballafaqohen me situata ku duhet të japin lajme të rënda apo të marrin vendime të vështira, por kjo nuk i justifikon ata që të shmangin aspektin emocional të punës së tyre. Një komunikim i mirë jo vetëm që ndihmon pacientin, por ndikon edhe në përmirësimin e marrëdhënieve mjek-pacient, duke rritur besimin dhe bashkëpunimin.
Ata duhet të mësojnë teknika komunikimi që përfshijnë empatinë, mirëkuptimin dhe ndjeshmërinë, për shembull, kur mjekët trajnohen për të dhënë lajme të rënda, ata mësojnë të përdorin teknika si:
- Empatia: Shprehje e dhembshurisë përmes fjalëve të kujdesshme dhe një qëndrimi të hapur.
- Ndihma psikologjike: Ofrimi i mbështetjes për të kuptuar situatën dhe opsionet e trajtimit.
- Shpresa: Edhe në situata të rënda, mjekët mund të japin mesazhe që e motivojnë pacientin të përballet me sfidën.
Lajmet e këqija nuk duhet të dorëzohen me indiferencë ose pesimizëm të panevojshëm, por në një mënyrë që i jep pacientit shpresë dhe drejtim. Në vend që të thonë: “Gjendja juaj nuk ka shumë shpresë,” mjeku mund të formulojë një mesazh më të ndjeshëm si: “Do të përpiqemi të bëjmë më të mirën për të përmirësuar cilësinë e jetës suaj në muajt në vijim.” Ky ndryshim i vogël në komunikim bën një ndryshim të madh në psikologjinë e pacientit.
Rëndësia e shëndetit mendor dhe empatisë
Shëndeti mendor i pacientëve është një aspekt shpesh i nënvlerësuar në kujdesin shëndetësor. Megjithatë, pacientët që ndihen të dëgjuar dhe të mbështetur nga ana e mjekëve kanë më shumë gjasa të përballojnë më mirë sëmundjet e tyre dhe të ndjekin trajtimin me përpikëri. Një mjek që tregon empati dhe përdor një gjuhë të kujdesshme krijon një mjedis mbështetës që ndihmon pacientin të ndihet i dëgjuar dhe i respektuar. Një komunikim i kujdesshëm dhe empatik nga ana e mjekut ka ndikim pozitiv në mirëqenien mendore të pacientit.
Empatia dhe komunikimi i kujdesshëm duhet të jenë shtylla kryesore e çdo marrëdhënieje mjek-pacient. Për më tepër, një komunikim i mirë forcon marrëdhëniet mjek-pacient, duke ndërtuar besimin dhe respektin reciprok. Shëndeti mendor nuk duhet të shihet si një aspekt i ndarë nga shëndeti fizik, por si një element simbiotik që ndikon thellësisht në suksesin e kujdesit mjekësor.
Përfundim
Komunikimi mjek-pacient nuk është thjesht një shkëmbim informacioni, por një proces kompleks emocional që kërkon ndjeshmëri dhe profesionalizëm. Komunikimi i kujdesshëm dhe empatik nga mjekët është një pjesë e pandashme e kujdesit shëndetësor cilësor. Ai ndikon jo vetëm në mirëqenien emocionale të pacientit, por edhe në rezultatin përfundimtar të trajtimit. Për këtë arsye, trajtimi i pacientëve duhet të përfshijë gjithmonë ndjeshmëri dhe kujdes në komunikim, duke e parë pacientin si një qenie njerëzore, jo thjesht si një rast klinik. Një fjalë e pakujdesshme mund të shkaktojë dëme psikologjike të pariparueshme, ndërsa një fjalë e kujdesshme mund të jetë burim qetësie dhe shprese. Prandaj, përgatitja e mjekëve për të komunikuar me empati dhe ndjeshmëri nuk është vetëm një luks, por një domosdoshmëri, që duhet të jetë pjesë e çdo trajnimi mjekësor dhe kulturës së sistemit shëndetësor.
Shkruan: Dr. Sc. Latif Hoxha – Psikolog Klinik Specialist
* Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e 04 Online
