Shumë njerëz ndiejnë se jeta përshpejtohet me kalimin e moshës. Por çfarë e shkakton këtë ndjesi? Një studim i ri i botuar në Personality and Social Psychology Bulletin hedh dritë mbi arsyet pse njerëzit e perceptojnë të kaluarën si të ketë kaluar shpejt. Në katër studime me afro 2500 pjesëmarrës, studiuesit zbuluan se kjo ndjesi lidhet më shumë me rritjen personale, kënaqësinë dhe nostalgjinë sesa me rutinën apo mungesën e përvojave domethënëse.
Në të gjitha moshat dhe kulturat, njerëzit raportojnë se koha duket se kalon më shpejt ndërsa plaken. Kjo ndjesi mund të ndikojë në kënaqësinë nga jeta, ankthin ekzistencial dhe angazhimin me objektivat afatgjata. Dy teori janë përpjekur ta shpjegojnë këtë fenomen: njëra sugjeron se rutina shkakton më pak kujtime unike, duke e bërë kohën të duket e shkurtër në retrospektivë. Tjetra, e bazuar në teorinë e vetëpërcaktimit, sugjeron se mungesa e rritjes personale e bën kohën të duket e humbur dhe e shkurtër.
Por studimi i ri propozoi një tjetër qasje. Studiuesit pyetën nëse ndjenja se koha kalon shpejt lidhet me kënaqësinë dhe nostalgjinë. Në të gjitha katër studimet, pjesëmarrësit vlerësuan periudha të ndryshme kohore, si një vit akademik, një verë, apo një vit kalendarik, dhe raportuan se sa rutinore apo të ndryshme ishin, sa shumë ishin rritur personalisht, sa ngjarje të veçanta kujtonin, si dhe nivelin e kënaqësisë dhe nostalgjisë.
Rezultatet treguan se teoria e rutinës kishte mbështetje të dobët. Edhe kur një periudhë dukej rutinore, numri i ngjarjeve të kujtuara nuk ishte domosdoshmërisht më i vogël, dhe më pak ngjarje nuk nënkuptonin ndjesi se koha kaloi më ngadalë. Edhe teoria e mungesës së rritjes nuk qëndroi: njerëzit ndjenin se koha kaloi më shpejt kur kishin përjetuar rritje personale.
Kjo çoi në dy teori të reja: teoria e zhytjes në rritje dhe teoria e dëshirës për rritje. Sipas së parës, njerëzit ndihen sikur koha kaloi shpejt kur ishin të angazhuar në aktivitete domethënëse që nxitën rritjen personale, një gjendje e ngjashme me “flow”. Sipas së dytës, kujtimi i një periudhe të tillë shkakton nostalgji, duke e bërë atë të duket e shkurtër, por emocionale dhe domethënëse.
Në dy nga studimet, kënaqësia dhe nostalgjia parashikuan më mirë ndjesinë e kalimit të shpejtë të kohës. Kur këto dy faktorë u përfshinë në analizat statistikore, ndikimi direkt i rritjes u zhduk, duke sugjeruar se ajo ndikon në perceptimin e kohës përmes kënaqësisë dhe nostalgjisë.
Megjithëse rezultatet bazohen në vetëraportime dhe nuk mund të provojnë shkakësinë, ato ngrenë një perspektivë të re: ndjenja se koha fluturon mund të jetë tregues se ajo periudhë ishte e mbushur me kuptim dhe rritje.
Në vend që të përpiqemi të ngadalësojmë jetën, ndoshta duhet të përpiqemi ta jetojmë sa më thellë, që kalimi i shpejtë i kohës të jetë dëshmi e një jete të jetuar mirë. / PsyPost
