Në Prishtinë është mbajtur konferenca ndërkombëtare “Expand to US + AI Conference 2025”, ku janë bashkuar liderë institucionalë, përfaqësues të komunave, ekspertë të teknologjisë dhe përfaqësues të “Creative Hub” për të diskutuar mbi zhvillimin e inteligjencës artificiale dhe mundësitë e bashkëpunimit mes Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, tha se suksesi i Kosovës në sektorin e teknologjisë dhe inovacionit është meritë e një brezi që ka refuzuar kufizimet dhe ka besuar në guximin për të ndërtuar të ardhmen.
“Sukseset e Kosovës në sektorin e teknologjisë dhe inovacionit janë rezultat i një gjenerate që ka refuzuar të përcaktohet nga kufizimet. Një gjenerate që e ka parë teknologjinë si një mënyrë për të hapur dyer që dikur ishin të mbyllura për ne. Një gjenerate që e ka kuptuar se e ardhmja do t’u përkasë jo vetëm atyre që janë më të mëdhenjtë dhe më të fuqishmit, por edhe atyre që janë më të guximshmit”, tha Osmani.
Ajo theksoi se të rinjtë e Kosovës po dëshmojnë çdo ditë se vendi mund të konkurrojë në skenën ndërkombëtare.
“Në çdo startup, në çdo nismë e ide të themeluar, të rinjtë tanë po dëshmojnë se Kosova mund të konkurrojë dhe të udhëheqë në skenën botërore. Fokusi i konferencës së sotme, që është Inteligjenca Artificiale, nuk mund të ishte më i qëlluar. Ajo po transformon çdo fushë të jetës dhe çdo aspekt të shoqërive tona – nga shëndetësia te arsimi, nga shërbimet publike e deri te siguria. Megjithatë, ajo që ka më shumë rëndësi është mënyra se si zgjedhim ta përdorim atë – nëse e lejojmë të na fuqizojë dhe nëse e përdorim për t’i ngritur njerëzit, e jo për t’i zëvendësuar ata. Vizioni ynë ka qenë gjithmonë i qartë: duam teknologji që pasqyron vlerat tona. Duam inovacion që krijon mundësi, jo pabarazi”, tha ajo.
Presidentja shtoi se Kosova ka potencialin njerëzor për të qenë pjesë e skenës globale të inovacionit.
“Kjo është një tjetër dëshmi se idetë, inovacioni dhe njerëzit e Kosovës janë gati të konkurrojnë dhe të kontribuojnë në skenën globale. Unë gjithmonë kam besuar se burimi ynë më i madh natyror nuk gjendet nën tokë, por në potencialin e njerëzve tanë. Forca e Kosovës qëndron në kreativitetin, qëndresën dhe mbi të gjitha në rininë e saj. Ne jemi një komb ëndërrimtarësh që i kthejmë sfidat në mundësi; një komb inxhinierësh, shkencëtarësh dhe sipërmarrësish që kanë filluar me pak më shumë se një laptop, me një vizion dhe me një vendosmëri për të bërë ndryshim. Këta të rinj sipërmarrës po e rishkruajnë domethënien e të qenit nga Kosova. Ata po i tregojnë botës se e ardhmja jonë nuk do të shkruhet vetëm nga të tjerët — ajo do të shkruhet nga ne”, tha Osmani.
Ndërsa drejtoresha e “Creative Hub Kosova”, Arijana Koskarova, tha se qëllimi i tyre është që të rinjtë e Kosovës të kenë qasje në arsim amerikan dhe në mundësi ndërkombëtare.
“Creative Hub u themelua mbi një besim të vetëm: talenti që kemi në Kosovë është i barabartë me talentin kudo në botë. Megjithatë, çfarë i duhet talentit tonë? Të rinjtë tanë kanë nevojë për aftësi, për lidhje dhe për mundësi. Dhe pikërisht këtë përfaqëson kjo konferencë”, tha Koskarova.
Ajo bëri të ditur se në vitin 2024, “Creative Hub” është bërë akademia e parë ballkanike e akredituar nga Departamenti Amerikan i Arsimit për lëshimin e diplomave amerikane edhe për studentët në Kosovë.
“Në vitin 2024 arritëm një pikë shumë të rëndësishme: u bëmë akademia e parë ballkanike e akredituar nga Departamenti Amerikan i Arsimit për të lëshuar diploma amerikane, jo vetëm për studentët tanë në SHBA, por edhe për studentët tanë në Kosovë. Dhe këto diploma amerikane mund të lëshohen edhe nëse programi ndiqet në gjuhën shqipe apo në gjuhën angleze. Kështu arritëm ta vendosim gjuhën shqipe në nivel të barabartë me gjuhën angleze”, tha ajo.
Koskarova njoftoi gjithashtu për një nismë të re që synon të mbështesë të rinjtë kosovarë përmes bursave në fushën e inteligjencës artificiale.
“Sot duam të shpallim një nismë të re që kemi vendosur ta fillojmë – Creative Hub AI Scholarship Fund. Një iniciativë për të mbledhur 100,000 euro për të mbështetur të rinjtë në mbarë Kosovën që të fitojnë arsim të akredituar amerikan dhe aftësi në fushën e inteligjencës artificiale. Ne po fillojmë me kontributin tonë prej 10,000 eurosh. Megjithatë, e dimë që nuk mund ta bëjmë këtë vetëm. Na duhet mbështetja e qeverisë, e partnerëve tanë, dhe e punëdhënësve – qoftë për të kontribuar në fond, apo për të ofruar mentoring, praktikë pune apo punësim”, tha ajo.
Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, foli për transformimin digjital të kryeqytetit dhe investimet në inteligjencën artificiale.
“Sa i përket inteligjencës artificiale, ne kemi qenë që në fillim ndër ata që kanë shtyrë përpara zhvillimin në këtë fushë. Para tre vjetësh thoja se brenda shtatë vjetëve, AI do të marrë nën kontroll jetën tonë dhe mënyrën si bëjmë çdo gjë. Pastaj, para dy vjetësh, thashë: në fakt, kjo do të ndodhë për tre vjet. Pra fillimisht thashë shtatë vjet, pastaj tre — dhe sot, siç e shihni, tashmë jemi në mes të kësaj”, tha ai.
“Jam i lumtur të them se në Prishtinë kemi shtyrë përpara me proceset për ta kapur dhe shfrytëzuar këtë valë të revolucionit të inteligjencës artificiale, jo vetëm këtu, por edhe globalisht. Ajo që ka bërë Prishtina është se kemi investuar shumë për ta shndërruar qytetin tonë në qytet të mençur (smart city). Ndoshta jemi qyteti i parë në rajon, ndoshta edhe njëri nga të parët në Evropë, që tashmë kemi infrastrukturën për një qytet të mençur”, shtoi Rama.
Ai theksoi se përmes sistemit të ri të sensorëve dhe infrastrukturës digjitale, Prishtina tashmë po mbledh të dhëna për menaxhimin më të mirë të trafikut, mbeturinave dhe arsimit.
“Si rezultat, tani mund të monitorojmë qarkullimin e trafikut, semaforët dhe menaxhimin e mbeturinave. Madje kemi instaluar edhe sensorë në kapakët e pusetave, për të parandaluar vjedhjen e tyre — dhe këta sensorë sinjalizojnë nëse ato lëvizin. Kështu që ky sistem po ndihmon qytetin tonë të mbledhë një sasi të madhe të dhënash, për të planifikuar më pas në bazë të të dhënave reale. Një tjetër aspekt ku kemi investuar është transformimi i sistemit arsimor. Tani kemi një kurrikulë digjitale për çdo nxënës, në çdo klasë, me tableta inteligjente (smart boards) në çdo shkollë. Po ashtu, po punojmë për të integruar AI në çdo llogari nxënësi, në mënyrë që të ndihmojë procesin e të nxënit”, tha Rama.
Ndërsa kryetari i Prizrenit, Shaqir Totaj, tha se inteligjenca artificiale tashmë është pjesë e funksionimit të përditshëm të qeverisjes lokale në qytetin e tij.
“Në Prizren, ne nuk e shohim inteligjencën artificiale si diçka futuriste apo të largët, por si një mjet që tashmë po e ndryshon mënyrën se si funksionon qeverisja lokale dhe mënyrën se si u shërbejmë qytetarëve tanë. Kur flasim për AI, njerëzit shpesh imagjinojnë robotë, automatizim apo algoritme komplekse. Por për ne, AI është para së gjithash për njerëzit. Është për ta bërë qeverisjen më njerëzore, më efikase dhe më transparente”, tha Totaj.
Ai theksoi se digjitalizimi është bërë prioritet politik dhe administrativ në Prizren, dhe rezultatet tashmë janë të dukshme.
“Gjatë viteve të fundit, ne kemi punuar për ta integruar inteligjencën artificiale dhe transformimin digjital në strategjitë tona komunale. Digjitalizimin e kemi bërë prioritet politik dhe administrativ, jo vetëm një projekt anësor. Dhe tashmë po fillojmë të shohim rezultate të prekshme dhe reale. Duke folur për një nismë të re brenda ekipit tim — një pjesë e ekipit është këtu sot — sepse besojmë se qasja praktike është gjithmonë mënyra më e mirë për t’i bërë gjërat. Dhe, le ta themi hapur: AI nuk është e ardhmja — ajo tashmë ka filluar. Është pjesë e zhvillimeve aktuale”, tha Totaj.
