Njerëzimi po arrin kufirin e sipërm të jetëgjatësisë, sipas një studimi të ri.
Përparimet në teknologjinë mjekësore dhe kërkimin gjenetik – për të mos përmendur numrin më të madh të njerëzve që arrijnë moshën 100 vjeç – nuk po përkthehen në kërcime të theksuara në jetëgjatësi në përgjithësi, sipas studiuesve që zbuluan rritje të tkurrjes së jetëgjatësisë në vendet me popullsinë më jetëgjatë.
“Ne duhet të pranojmë se ka një kufi” dhe ndoshta të rivlerësojmë supozimet se kur njerëzit duhet të dalin në pension dhe sa para do t’u duhen për të jetuar jetën e tyre, tha S. Jay Olshansky, një studiues i Universitetit të Illinois-Chicago, i cili ishte autori kryesor i studimit, i publikuar të hënën nga revista Nature Aging.
Mark Hayward, një studiues i Universitetit të Teksasit që nuk ishte përfshirë në studim, e quajti atë “një shtesë të vlefshme në literaturën e vdekshmërisë”.
“Po arrijmë një pllajë” në jetëgjatësinë, ra dakord ai. Është gjithmonë e mundur që ndonjë përparim mund ta shtyjë mbijetesën në lartësi më të mëdha, “por ne nuk e kemi atë tani,” tha Hayward.
Çfarë është jetëgjatësia?
Jetëgjatësia është një vlerësim i numrit mesatar të viteve, që një foshnjë e lindur në një vit të caktuar mund të presë të jetojë, duke supozuar se normat e vdekjeve në atë kohë mbeten konstante. Është një nga masat më të rëndësishme shëndetësore në botë, por është gjithashtu i papërsosur: Është një vlerësim i çastit që nuk mund të llogarisë për pandemitë vdekjeprurëse, kura mrekullibërëse ose zhvillime të tjera të paparashikuara, që mund të vrasin ose shpëtojnë miliona njerëz.
Në kërkimin e ri, Olshansky dhe partnerët e tij hulumtues gjurmuan vlerësimet e jetëgjatësisë për vitet 1990 deri më 2019, të nxjerra nga një bazë të dhënash e administruar nga Instituti Max Planck për Kërkime Demografike. Studiuesit u fokusuan në tetë nga vendet në botë ku njerëzit jetojnë më gjatë – Australia, Franca, Hong Kongu, Italia, Japonia, Koreja e Jugut, Spanja dhe Zvicra.
Shtetet e Bashkuara nuk renditen as në 40 vendet e para. Por është përfshirë gjithashtu “sepse jetojmë këtu” dhe për shkak të vlerësimeve të së kaluarës, të guximshme se jetëgjatësia në SHBA mund të rritet në mënyrë dramatike në këtë shekull, tha Olshansky.
Kush jeton më gjatë?
Gratë vazhdojnë të jetojnë më gjatë se burrat dhe përmirësimet e jetëgjatësisë po ndodhin ende – por me një ritëm të ngadaltë, zbuluan studiuesit. Në vitin 1990, shuma mesatare e përmirësimit ishte rreth 2 1/2 vjet për dekadë. Në vitet 2010, ishte 1 1/2 vjet – dhe pothuajse zero në SHBA
Shtetet e Bashkuara janë më problematike sepse janë më të goditura nga një sërë çështjesh që vrasin njerëz edhe para se të arrijnë moshën e vjetër, duke përfshirë mbidozat e drogës, të shtënat, obezitetin dhe pabarazitë që e bëjnë të vështirë për disa njerëz, që të marrin kujdes të mjaftueshëm mjekësor.
Por në një llogaritje, studiuesit vlerësuan se çfarë do të ndodhte në të nëntë vendet nëse të gjitha vdekjet para moshës 50 do të eliminoheshin. Rritja në rastin më të mirë ishte ende vetëm 1 1/2 vjet, tha Olshansky.
Eileen Crimmins, një eksperte e gerontologjisë në Universitetin e Kalifornisë Jugore, tha në një email se ajo pajtohet me gjetjet e studimit. Ajo shtoi: “Për mua personalisht, çështja më e rëndësishme është pozicioni relativ i mjerueshëm dhe në rënie i Shteteve të Bashkuara”.
Pse jetëgjatësia mund të mos jetë në gjendje të rritet përgjithmonë
Studimi sugjeron se ka një kufi për sa kohë jetojnë shumica e njerëzve, dhe ne e kemi arritur atë, tha Olshansky.
“Ne po shtrydhim gjithnjë e më pak jetë nga këto teknologji, që zgjasin jetën. Dhe arsyeja është se plakja pengon”, tha ai.
Mund të duket e zakonshme të dëgjosh për një person që jeton deri në 100 vjeç – ish-presidenti i SHBA Jimmy Carter arriti atë moment historik javën e kaluar. Në vitin 2019, pak më shumë se 2% e amerikanëve arritën në 100, krahasuar me rreth 5% në Japoni dhe 9% në Hong Kong, tha Olshansky.
Ka të ngjarë që radhët e njëqindvjeçarëve të rriten në dekadat e ardhshme, thonë ekspertët, por kjo është për shkak të rritjes së popullsisë. Përqindja e njerëzve që arrijnë 100 do të mbetet e kufizuar, me gjasë me më pak se 15% të grave dhe 5% të burrave që e bëjnë atë kaq gjatë në shumicën e vendeve, tha Olshansky.
