Ky shkrim po bëhet në kuadër të mbështetjes së 16 Ditëve të aktivizmit kundër dhunës me bazë gjinore, me qëllim që të ngremë zërin kundër mentaliteteve dhe praktikave që legjitimojnë dhunën dhe dëmtojnë viktimat.
Në postimet ku raportohen raste të dhunës, si abuzimi apo vrasja e një gruaje nga një burrë, shpesh ndodh një fenomen shqetësues: një pjesë e konsiderueshme e njerëzve në komente tentojnë ta arsyetojnë burrin apo madje ta përkrahin atë. Ky reagim bëhet edhe më tronditës në rastet e abuzimeve ndaj të miturave, ku shpesh paturpësisht viktima akuzohet si “provokuese” dhe dhunuesi justifikohet si i “tërhequr” nga sjelljet apo pamja e saj. Një reagim i ngjashëm vërehet edhe në raste të tjera, si grabitjet apo situatat që konsiderohen imorale dhe të padrejta. Ky fenomen, përveç se tregon një shpërfytyrim të perceptimit të drejtësisë, reflekton dinamika më të thella kulturore, sociale dhe psikologjike.
Një nga faktorët kryesorë që kontribuon në këtë dukuri është ndikimi i normave kulturore dhe patriarkale. Në shoqëritë ku patriarkati mbetet i rrënjosur, burrat shpesh konsiderohen figura autoritare, dhe dhuna e tyre justifikohet si një shprehje e natyrës mashkullore apo si reagim ndaj një provokimi të supozuar. Kjo vërehet sidomos në raste ku viktima është grua; ajo shpesh fajësohet për situatën, duke u akuzuar për “shkelje të rregullave” të pashkruara që i caktojnë një rol të caktuar gjinor. Kultura e fajësimit të viktimës ndikon fuqishëm në këtë kontekst, duke ia kaluar barrën e përgjegjësisë viktimës për dhunën që i është bërë.
Media sociale luan gjithashtu një rol të rëndësishëm në përhapjen e këtyre qëndrimeve. Anonimiteti që ofron interneti krijon një distancë emocionale, duke i bërë njerëzit të ndihen më të lirë të shprehin mendime të cilat ndoshta nuk do t’i artikulonin në jetën reale. Ky anonimitet favorizon empatinë selektive, ku shumë individë ndihen më afër me agresorin, sidomos nëse ai përfaqëson një figurë që ata e shohin si të ngjashme me veten, sesa me viktimën, që shpesh dehumanizohet. Po ashtu, efekti i turmës në komentet online krijon një zinxhir mendimesh të ngjashme, duke dhënë përshtypjen se këto pikëpamje janë më të përhapura dhe të pranueshme se ç’janë në realitet.
Për më tepër, normalizimi i dhunës si pjesë e përvojave të përditshme, veçanërisht për ata që janë rritur në mjedise ku dhuna ishte e zakonshme, ndikon në perceptimin e saj si një mënyrë e pranueshme për të zgjidhur konflikte. Ky normalizim shpesh mbështetet edhe nga mënyra se si raportohen ngjarjet në media, ku nganjëherë vendoset më shumë fokus tek justifikimet e agresorit sesa te dhimbja e viktimës. Një qasje e tillë krijon një terren të plleshëm për perceptime të shtrembëruara të drejtësisë, ku viktima shihet si shkaktare e fatkeqësisë së saj, ndërsa agresori perceptohet si dikush që është detyruar të veprojë në një mënyrë të caktuar.
Në rastet e grabitjeve apo situatave të tjera kriminale, shpesh njerëzit justifikojnë sjelljen e hajdutëve duke parë aktet e tyre si një formë të drejtpërdrejtë të hakmarrjes ndaj padrejtësive sociale. Ky perceptim buron nga një mungesë e theksuar e edukimit juridik dhe etik, ku përgjegjësia personale për veprimet minimizohet dhe individët gjykojnë më shumë mbi baza emocionale sesa racionale.
Kjo dukuri nuk është vetëm pasojë e faktorëve kulturorë dhe socialë, por edhe e ndikimit të narrativave të përhapura në media dhe në internet. Polarizimi i opinionit publik në platforma sociale shpesh i jep përparësi propagandës dhe dezinformimit, duke ndihmuar në formimin e një realiteti të shtrembëruar ku justifikohen aktet e dhunshme apo kriminale. Kjo propagandë mund të përforcohet nga grupe të caktuara që mobilizohen për të përhapur narrativat e tyre dhe për të ndikuar perceptimin publik.
Fenomeni i mbështetjes së dhunës apo kriminalitetit në media sociale është një pasqyrë e problemeve të thella të një shoqërie që ende përballet me sfida të rënda në nivel të barazisë, drejtësisë dhe edukimit moral. Përballja me të kërkon përpjekje të koordinuara që përfshijnë edukimin shoqëror, moderimin apo cenzurimin e komenteve që përhapin justifikime të dhunës, promovimin e empatisë dhe aplikimin e politikave të rrepta kundër përmbajtjeve që legjitimojnë akte të tilla. Vetëm përmes një ndërgjegjësimi të thellë dhe veprimeve konkrete mund të ndalet ky cikël i vazhdueshëm i justifikimit të së keqes.
Shkruan: Dr. Sc. Latif Hoxha – Specialist i Psikologjisë dhe Psikoterapisë
* Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e 04 Online
