Është ndër krahinat shqiptare që shtrihet në dy shtete shqiptare, në Kosovë dhe në Shqipëri, ndërsa në Kosovë është pjesë administrative e dy komunave; Prizrenit dhe Gjakovës.
Është specifikë se ekziston kontinuiteti i banorëve apo popullsisë shqiptare gjatë gjithë historisë, ku gjurmë të ekzistencës gjejmë nga parahistoria, siç është fshati Romajë.
Romaja i përket Kohës së Hekurit, këtë e dëshmojnë Tumat ilire që i përkasin kohës së hekurit shekujve VII-II p.e.s, janë në formë të një Nekropoli të përbërë nga 16 tuma (varreza ilire), prej tyre është hulumtuar Tuma e Luftëtarëve me diametër 40 metra dhe dy tuma të vogla. Poashtu në afërsi të Nekropolit gjendet një vendbanim i periudhës romake.
Tumat janë të ngritura në bregun e djathtë të Drinit të Bardhë, 1.5 km në perëndim të fshatit Romajë.
Gjurmë të historisë së lashtë gjejmë edhe në fshatin Planejë të Hasit, nga parahistoria dhe koha e romakëve, konkretisht një monument që quhet Maja e Kulës e cila sipas studimeve arkeologjike i takon shek. II, por nuk është e hulumtuar sa duhet përveç konstatimit se i takon kësaj kohe dhe dëshmon për ekzistencën e jetesës së pandërperë në këtë vendbanim.
Hasi ndryshe mund të quhet edhe një krahina e pa shkelur, në aspektin e gjurmimeve arkeologjike dhe etnografike, sepse në shumë vendbanime gjejmë monumente të rëndësisë së veçantë si në : Tupec-Tumat Ilire, në Mazrrek-Kalaja e Fregnit, në Zym- Kisha e katolike, shtatorja e Shtjefën Gjeçovit dhe e Gjergj Kastriotit- Skënderbeu, në Karashëngjergj- Varri i Shtjefën Gjeçovit etj.
Ndërsa qershia mbi tortë në Has, është Veshja Hasjane, ndër veshjet më të vjetra dhe më unikale në Ballkan dhe në Evropë.
Shkruan: Fidan SHEHU
* Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e 04 Online
