Etika profesionale përbën themelin mbi të cilin ndërtohet besimi mes psikologut dhe klientit. Në psikologji, ky besim bazohet në respektimin e të drejtave dhe dinjitetit të klientit, duke përfshirë një nga parimet më të rëndësishme etike: konfidencialitetin. Pa respektimin e këtij parimi, raporti terapeutik mund të dëmtohet rëndë, duke penguar efektivitetin e procesit psikoterapeutik dhe duke minuar integritetin e profesionit.
Konfidencialiteti si parim themelor në psikologji
Konfidencialiteti nënkupton ruajtjen e fshehtësisë së informacionit të ndarë nga klienti gjatë procesit të vlerësimit ose psikoterapisë. Çdo informacion i ndarë me psikologun duhet të mbrohet me përgjegjësi të lartë dhe nuk mund të zbulohet pa miratimin e klientit, përveç në raste specifike të përjashtuara nga etika dhe ligji. Ky angazhim etik siguron një ambient të sigurt për klientin, ku ai mund të shprehë hapur shqetësimet dhe ndjenjat e tij pa frikë nga ekspozimi apo gjykimi.
Përjashtimet e lejuara nga konfidencialiteti
Megjithëse ruajtja e konfidencialitetit është absolute, ka tri raste të veçanta kur ai mund të thyhet, gjithmonë duke pasur parasysh mbrojtjen e individit dhe të tjerëve:
- Kur raportohet abuzimi i një të mituri ose i një personi vulnerabël:
Psikologu ka detyrimin ligjor dhe etik të raportojë çdo rast abuzimi fizik, seksual, emocional ose neglizhence ndaj një të mituri apo një personi që nuk është në gjendje të mbrojë veten. Kjo bëhet për të garantuar sigurinë dhe mirëqenien e viktimës.
- Kur klienti paraqet rrezik për veten (vetëvrasje):
Nëse klienti shfaq një rrezik të menjëhershëm për të lënduar ose vrarë veten, psikologu është i detyruar të ndërmarrë hapa për të parandaluar një tragjedi. Kjo mund të përfshijë informimin e familjarëve, autoriteteve ose profesionistëve të tjerë të shëndetit mendor për të siguruar ndërhyrjen e duhur.
- Kur klienti paraqet rrezik për të lënduar dikë tjetër:
Nëse klienti tregon synime të qarta për të lënduar ose vrarë një person tjetër, psikologu duhet të raportojë kërcënimin për të mbrojtur jetën dhe sigurinë e palëve të përfshira.
Në secilin prej këtyre rasteve, zbulimi i informacionit bëhet vetëm për aq sa është e nevojshme për të mbrojtur individin ose publikun.
Ruajtja e konfidencialitetit në komunikimin me profesionistët e tjerë
Në rastet kur është e nevojshme të ndahen informacione për qëllime të trajtimit multidisiplinar, si p.sh. me mjekë, psikiatër ose profesionistë të tjerë të shëndetit mendor, psikologu duhet të sigurojë paraprakisht miratimin me shkrim të klientit. Pa këtë miratim, ndarja e informacionit konsiderohet shkelje etike dhe ligjore.
Të folurit publikisht për raste klinike: shkelje e rëndë e etikës profesionale
Diskutimi publik i rasteve klinike, duke përfshirë ndarjen e detajeve personale ose të dhënave që mund të identifikojnë një klient, përbën një shkelje serioze të etikës profesionale. Kjo është e ndaluar jo vetëm nga kodet etike të psikologjisë, por edhe nga ligjet që mbrojnë privatësinë e individit, si p.sh. Rregullorja e Përgjithshme për Mbrojtjen e të Dhënave (GDPR) në vende të BE-së. Një sjellje e tillë jo vetëm që dëmton klientin, por edhe minon besueshmërinë dhe integritetin e profesionit të psikologut.
Përgjegjësitë e psikologut në mbajtjen e etikës
Psikologët janë të detyruar t’i përmbahen standardeve më të larta etike dhe profesionale në çdo aspekt të punës së tyre. Për të garantuar respektimin e këtyre standardeve, psikologët duhet:
- Të informojnë klientët për rregullat e konfidencialitetit dhe kufizimet e tij në mënyrë të qartë, që në fillim të trajtimit.
- Të mbajnë dokumentacion të sigurt dhe të mbrojtur, duke përdorur mjete që respektojnë privatësinë.
- Të konsultohen me mbikëqyrës ose ekspertë të tjerë etikë nëse përballen me situata të paqarta.
Ruajtja e konfidencialitetit nuk është vetëm një detyrë profesionale, por një përgjegjësi morale dhe ligjore që psikologu ka ndaj klientit të tij. Çdo shkelje e këtij parimi cenon thellësisht integritetin e raportit terapeutik dhe dëmton seriozisht besimin e klientëve ndaj profesionit të psikologut. Vetëm duke respektuar me përpikëri standardet etike dhe ligjore, psikologu mund të ofrojë ndihmë efektive dhe të sigurojë mbrojtjen e të drejtave të individit.
Shkruan: Dr. Sc. Latif Hoxha – Psikolog Klinik Specialist
* Shkrimet në këtë rubrikë nuk shprehin qëndrimet e 04 Online
