Encefalopatia traumatike kronike (CTE) është një gjendje progresive e trurit e lidhur me traumën e përsëritur në kokë. Fillimisht e njohur në sporte si boksi dhe futbolli, CTE-ja është shoqëruar gjithashtu me aktivitete të tjera si çiklizmi, shërbimi ushtarak dhe raste të dhunës në partneritet intim.
CTE-ja zhvillohet nga përplasjet në kokë që mund të jenë qoftë trauma të dukshme (tronditje cerebrale) ose goditje të vogla pa simptoma të menjëhershme (subkonkuzionale). Kjo gjendje është kumulative, me rrezik që rritet në bazë të frekuencës, ashpërsisë dhe fillimit të hershëm të traumave në kokë, veçanërisht te fëmijët me tru në zhvillim.
Një veçori karakteristike e CTE-së është grumbullimi i proteinave tau në rajone specifike të trurit të prekura nga trauma. Këto proteina, të ndryshme nga ato në sëmundjen e Alzheimerit, prishin funksionet normale të trurit, duke shkaktuar vdekjen e qelizave dhe atrofizimin e trurit. Simptomat e para, që shpesh shfaqen nga mosha 20-vjeçare, përfshijnë depresionin, ankthin dhe impulsivitetin. Simptoma më të rënda, si përkeqësimi i aftësive njohëse, humbja e kujtesës dhe demenca, zakonisht dalin në dekadat e mëvonshme.
Diagnostikimi mbetet i vështirë, pasi CTE-ja mund të konfirmohet përfundimisht vetëm pas vdekjes përmes autopsisë. Mjekët vendosin diagnozë të përkohshme për pacientët e gjallë duke shqyrtuar simptomat, historinë e traumës dhe skanimet e trurit, megjithëse këto metoda kanë kufizime. Studiuesit po eksplorojnë teknologji të përparuara diagnostikuese, përfshirë teknikat e imazherisë dhe biomarkuesit e gjakut, për ta zbuluar më herët.
Edhe pse nuk ka një kurë, menaxhimi fokusohet në trajtimin e simptomave, si dhimbjet e kokës dhe shqetësimet emocionale, përmes terapive, medikamenteve dhe ndryshimeve në stilin e jetesës. Masat parandaluese kanë fituar gjithashtu rëndësi, veçanërisht në sportet rinore, ku janë vonuar praktikat me kontakte të plota dhe janë përmirësuar teknologjitë e helmetave.
Rritja e ndërgjegjësimit publik ka çuar në protokolle më të rrepta për identifikimin dhe menaxhimin e tronditjeve, duke penguar ndoshta përparimin e CTE-së. Ndërhyrja e hershme ul gjasat për sindromën e ndikimit të dytë, ku një individ pëson trauma të përsëritura në kokë pa u rikuperuar nga lëndimi i parë.
Ndonëse po bëhen përparime në diagnostikim dhe trajtim, kufizimi i goditjeve në kokë dhe përmirësimi i kujdesit për tronditjet mbeten jetike për reduktimin e rrezikut të CTE-së në aktivitete me ndikim të lartë. / Mayo Clinic
