Ndryshimet klimatike po ndikojnë në morfologjinë njerëzore, por gjithçka varet nga ajo se për cilat popullata po flasim dhe për sa ngrohje po flasim,” tha Alain Fromin, një antropolog dhe biolog në Muséum National d’histoire naturelle (Muzeu kombëtar i historisë natyrore të Francës).
Evolucioni i njeriut udhëhiqet nga parimi i seleksionimit natyror, sipas të cilit mjedisi ndikon në pamjen e gjallesave në mënyrë që ato të përshtaten me mjedisin e tyre.
Klima është baza për evolucionin e pamjes njerëzore
Kjo teori njihet si teoria e radiatorit. Në varësi të rajonit të botës dhe klimës së nxehtë ose të ftohtë, shfaqen morfologji tipike.
“Inuitët kanë një arsye për të pasur një trup afër një rruzulli, me një masë të madhe trupore dhe gjymtyrë të shkurtra, sepse aty humbet lehtësisht nxehtësia”, analizoi Alain Fromin, i cili theksoi se këta popuj veriorë kanë këmbë dhe krahë të shkurtër, si dhe një gjoks të madh për të kufizuar shkëmbimet me botën e jashtme.
“Kjo është gjithashtu e vërtetë në drejtimin e kundërt – në rajone shumë të nxehta si Afrika Lindore, morfologjia është e gjatë dhe e hollë,” shtoi ai.
Shpjegimi është i thjeshtë. Masa trupore – e cila gjeneron nxehtësi – është më e ulët kur klima kërkon ftohjen e trupit. Në mënyrë të ngjashme, njerëzit që jetojnë në vende me temperatura të larta priren të jenë të gjatë, me një sipërfaqe të madhe trupi. Ky quhet evapotranspirim,” shpjegoi Alain Fromin. Të gjitha qeniet njerëzore kanë gjëndra djerse që sekretojnë lëngje [djersë] për të ftohur trupin, por ato janë më të nevojshme në klimat e nxehta. Pra, sa më e madhe të jetë sipërfaqja e trupit, aq më efektive është djersitja! Ndërsa shkenca ka vërtetuar se me të vërtetë mjedisi ka ndikuar në pamjen fizike të njerëzve në mbarë botën.
Në kohët parahistorike, qeniet njerëzore jetonin të zhveshur, kështu që ata ishin të ekspozuar drejtpërdrejt ndaj mjedisit. Sot, ne kemi shumë zgjidhje teknike që mbulojnë klimën,” sqaroi Frohmen.
“Variantet e mjedisit si temperatura, sasia e dritës së diellit ose reshjet dhe lagështia ndikojnë drejtpërdrejt në disa nga fenotipet tona [tiparet fizike të vëzhgueshme]. Kjo ndikon në pigmentimin e lëkurës, formën e flokëve etj.,” shtoi Louis Quintana-Mursi, një gjenetist i popullatës dhe profesor në Kolegjin de France dhe Institut Pasteur.
Ngjyra e lëkurës, për shembull, ndryshon në rajone të ndryshme të botës. Ngjyra e lehtë e lëkurës përkon me rajonet ku rrezet ultravjollcë (UV) janë të pamjaftueshme nga synimi i vitaminës D.ndërsa lëkura e errët është e dobishme në klimat e nxehta për mbrojtje nga rrezet e forta UV.
Tiparet e fytyrës, si hunda, përshtaten edhe me klimën përreth.
Afrikanët kanë hundë më të gjera, veçanërisht në zonat ekuatoriale, sepse ata thithin ajër të ngrohtë dhe të lagësht që nuk është agresiv ndaj mushkërive,” vuri në dukje Alain Fromin.
Nga ana tjetër, në klimat më të thata dhe më të ftohta si Evropa, hunda është më e ngushtë dhe më e gjatë, kështu që ajri i thithur është në kontakt të drejtpërdrejtë me mukozën e brendshme ose nuk ngrohet në mënyrë të drejtpërdrejtë.
A është ngrohja globale një katalizator për përshtatjen morfologjike ?
Mund të imagjinojmë se në të ardhmen do të ndodhë fenomeni i kundërt”, argumenton Laura Segurel, një studiuese në antropologjinë gjenetike në CNRS, në një artikull në Figaro të botuar në gusht 2023. Kjo prirje tashmë mund të vërehet te kafshët. Studime të shumta nxjerrin në pah përshtatjet fizike të faunës ndaj temperaturave në rritje. Të gjitha këto janë ndryshime që mund të gjenden në shumë specie në mbarë botën, dhe që ndodhin në një periudhë shumë më të shkurtër kohore se zakonisht, në krahasim me ndryshimet morfologjike të mëparshme që zgjatën mijëra vjet. Ky është rasti edhe për speciet e tjera, si dhelprat e Arktikut dhe thëllëzat e borës (ptarmigan shkëmbor). Në rastin e papagajve australianë të natës, nga ana tjetër, sipërfaqja e sqepave të tyre është rritur me 4 deri në 10% që nga viti 1871, pra gjatë një periudhe prej një shekulli e gjysmë. Ngrohja intensive globale mund të çojë në ndryshime në morfologjinë e njeriut – figura më të gjata dhe më të holla, hundë më të gjera dhe kafka më të vogla. Megjithatë, mbështetja në evolucionin gjenetik për të ftohur trupat është e pakuptimtë. Qeniet njerëzore tashmë janë në gjendje të përshtaten kulturalisht për të shmangur valët e të nxehtit. Në kohët parahistorike, njerëzit jetonin të zhveshur, kështu që ata ishin të ekspozuar drejtpërdrejt ndaj mjedisit – argumenton Alain Fromin. Sot kemi shumë zgjidhje teknike që sigurojnë një tampon kundër klimës: veshje, banesa, klimatizim etj”.
Për autorin e librit Anatomie impertinente – Le corps humain et l’évolution (prill 2013), këta ndërmjetës do të na shpëtonin një transformim të thellë fizik.
“Ajo që ka rëndësi është temperatura aktuale të cilës i nënshtrohet trupi. Nëse jeni vazhdimisht në një mjedis me ajër të kondicionuar, ju mund të jetoni në tropikët pa asnjë problem!” tha specialisti.
Për më tepër, ndërsa përshtatja morfologjike do të kërkonte mijëra vjet, migrimi është një zgjidhje e menjëhershme. Hipoteza më koherente do të ishte një eksod masiv nga rajonet që janë bërë të pabanueshme për shkak të nxehtësisë.
“Ndryshimi i klimës nuk kërkon domosdoshmërisht që njerëzit të qëndrojnë të vendosur dhe të përshtaten. Ata gjithashtu mund të lëvizin,” theksoi Alain Fromin.
Si do të duket kjo në planin afatmesëm dhe afatgjatë?
Nëse ka ndonjë ndryshim fizik, ato do të jenë shumë të kufizuara dhe do të zgjasin mijëra vjet.
“Bakteret dhe insektet ka të ngjarë të përshtaten shumë më shpejt ndaj ndryshimeve klimatike sesa njerëzit”, thotë Laura Segurel, e cila vuri në dukje se ndryshimet gjenetike te njerëzit janë më të ngadalta.
Për më tepër, skenarët e parashikuar nga shkencëtarët mbeten të matshëm për momentin.
Një 4°C shtesë nuk do të ndryshonte pamjen e evropianëve,” tha Alain Fromin.
“Do të kërkonte një ndryshim rrënjësor të temperaturave. Por ne nuk presim një rritje prej 10°C ose më shumë. Kështu që nuk mendoj se do të ketë ndonjë ndryshim të madh në pamjen e njerëzve, madje edhe në terma afatgjatë”, shtoi ai.
Antropologu theksoi se është e pamundur të parashikohet klima e planetit dhe se nuk ka siguri për një ngrohje spektakolare globale
“Klimatologia britanike Friederike Otto këmbënguli: “Valët e të nxehtit nuk janë dëshmi e një “ngrohjeje të përbashkët” ose “ngrohje të largët”.
Alain Fromin shtoi: “Ne jemi në një fazë ndërglaciale dhe po shkojmë drejt një epoke akullnajash pas disa mijëra vjetësh. Deri në kohën kur të ndodhin përshtatjet biologjike, shumë do të kenë ndryshuar.”
Megjithatë, ngrohja globale mund të prishë këtë cikël dhe të parandalojë Tokën të hyjë në një epokë akullnajash. Dhe kështu të rrisë gjasat e një transformimi në morfologjinë njerëzore.
Përveç trupave më të gjatë dhe më të hollë, mund të ketë edhe më pak yndyrë trupore, pasi kjo trashësi parandalon eliminimin efikas të nxehtësisë. Më shumë akne dhe ekzemë do të ishin pasojë e temperaturave më të ngrohta.
Nga ana tjetër, nëse popullatat migrojnë në zona më të ftohta, ata përfundimisht mund të humbasin melaninën dhe të kenë lëkurë më të lehtë.”
Kjo do të merrte gjithashtu mijëra vjet dhe mund të anashkalohej lehtësisht nëpërmjet inovacionit teknologjik.
