Ekzistojnë studime të shumta që theksojnë lidhshmërinë midis Çrregullimit të stresit Post traumatik dhe Çrregullimit të përdorimit të substancave narkotike, megjithatë ka pak njohuri për mekanizmat shkakor që mund të shpjegojnë këtë lidhje.
Kështu studimet tregojnë se rreth 50-66 % e atyre që vuajnë nga ÇSPT-ja njëkohësisht luftojnë dhe me varësinë, dhe e kundërta.
Njerëzit që vuajnë nga ÇSPT-ja kanë dy deri në katër herë më shumë të ngjarë të luftojnë edhe me varësinë sesa bashkëmoshatarët e tyre që nuk luftojnë me ÇSPT-në. Varësia përcaktohet nga Shoqëria Amerikane e Mjekësisë së varësisë si një sëmundje e trurit e sjellë nga përdorimi kronik i ilaçeve që ndërhyn dhe bën ndryshime në qarkun e trurit dhe në kimin e tij, dhe këto ndryshime çojnë në sjellje të detyrueshme të përdorimit të drogës. Individët nuk janë në gjendje të kontrollojnë sa dhe sa shpesh përdorin drogë dhe kështu pësojnë pasoja negative emocionale, fizike, ndërnjerëzore, sociale dhe të sjelljes.
Abuzimi i substancave, varësia dhe çrregullimi i stresit pas traumatik (ÇSPT) kanë një marrëdhënie komplekse që mund të komplikojë modalitetet e trajtimit. Kështu nivelet e larta të stresit mund ta bëjnë më të predispozuar një person t’i drejtohet drogës ose alkoolit si një mjet shpëtimi. Droga mund të rrisë kënaqësinë, të ulë ankthin dhe të sigurojë një shpërqendrim nga emocionet e vështira. Kur dikush ndihet i stresuar, nivelet e GABA (acidi gama-aminobutirik) ulen, dhe adrenalina është rritur. GABA është një lloj qetësuesi natyral i prodhuar nga truri që mund të stimulohet edhe nga ilaçet që shtypin sistemin nervor qendror, si opioidet, marihuana, alkooli dhe benzodiazepinët. Droga gjithashtu rrit praninë e dopaminës në tru, një nga lajmëtarët kimikë të trurit që i thotë një personi të ndjehet i lumtur. Kur substancat lodhen, disponimi i ulët është i zakonshëm pasi niveli i dopaminës bie. Me përdorimin e përsëritur të drogës, do të bëhet më e vështirë për trurin që të mbajë sasi rregulluese të dopaminës, adrenalinës dhe GABA-s.
Lakmia ndaj drogës dhe simptomat e pakëndshme të tërheqjes, përfshirë ankthin, depresionin, pagjumësinë dhe nervozizmin, ku mund ta bëjnë më të vështirë për një person që të ndalojë përdorimin e drogave i cili varet nga substancat. Vartësia me rrezikshmëri të lartë nga përdorimi i drogës dhe fillimi i simptomave të tërheqjes shpesh çojnë në humbjen e kontrollit mbi përdorimin e drogës ose varësinë . Një mjedis stresues, dhe një personalitet me predispozita gjenetike gjithashtu mund të luajë një rol në formimin e të dy çrregullimeve.
ÇSPT dhe përdorimi i drogës zakonisht bashkohen me çrregullime të tjera të shëndetit mendor, dhe raportet e tanishme psikiatrike raportojnë se ndikimet që lidhen me gjenetikën në depresionin e madh, çrregullimin e panikut, varësinë dhe ankthin e përgjithësuar janë deri në 60 % të variancës gjenetike të parë tek ÇSPT-ja. Përveç kësaj, stresi kronik rrit ndjeshmërinë e një personi ndaj varësisë dhe i bën ata më të prirur për rikthim.
Alkooli dhe drogat mund të sigurojnë një lehtësim të përkohshëm nga simptomat e ÇSPT-së dhe të ndihmojnë një person ti shmang kujtimet e dhimbshme të shoqëruara me trauma. Ndërsa droga zhduket, nivelet e stresit dhe simptomave të ÇSPT-së shpesh keqësohen. Pirja e drogës gjithashtu mund të ndërhyjë në aftësitë e vendimmarrjes dhe të rrisë sjelljet e marrjes së rrezikut, duke e vënë një person në një rrezik më të lartë për t’u përfshirë në një aksident, të qenit viktimë e një krimi ose dhune, ose të pësojë trauma.
Kështu, abuzimi i substancave mund të kontribuojë në fillimin e ÇSPT-së ashtu si simptomat e ÇSPT-së mund të shtyjnë një person të abuzojë me drogën ose alkoolin për qëllime të vetë-mjekimit. Simptomat e tërheqjes së drogës mund të përkeqësojnë simptomat e ÇSPT-së, duke përkeqësuar çrregullimin dhe duke e bërë më të vështirë ndalimin e përdorimit të drogës. Në një mënyrë të ngjashme, abuzimi me drogën ose alkoolin si një metodë për të përballuar simptomat e ÇSPT-së vonon përparimin e trajtimit dhe mund të bëjë që simptomat e ÇSPT-së të zgjasin më gjatë. Studimet e qendrave të trajtimit të abuzimit me substancat kanë zbuluar se gjysma e të gjithë atyre që marrin trajtim për varësi vuanin njekohesisht dhe nga ÇSPT-ja, raporton Shoqata Psikologjike Amerikane.
Shkruan: Kaltrina SKORO – MURTEZAJ
Psikologe Klinike dhe Shkollore
