Dhuna dhe ngacmimet në shkollat tona dhe programet profesionale për menaxhim të saj

0
1223

Programe të zbatueshme kanë treguar rezultat në reduktimin e nivelit të bullizmit në shkolla fillore dhe të mesme

Një raport i kryer nga UNESCO gjatë vitit 2019 konfirmon se dhuna në shkollë dhe ngacmimi janë problemet kryesore në të gjithë botën.Ajo demonstron se pavarësisht nga rëndësia e problemit, disa vende kanë bërë përparim të dukshëm drejt zvogëlimit, ose përmbajtjes së dhunës në shkollë dhe ngacmimit.

Publikimi paraqet dëshminë më të azhurnuar dhe të plotë mbi dhunën në shkollë dhe ngacmimin, duke analizuar prevalencën dhe trendet globale dhe rajonale, natyrën dhe ndikimin e çështjes dhe përgjigjet e suksesshme kombëtare. Ai bashkon të dhëna sasiore dhe cilësore nga një sërë sondazhesh globale dhe rajonale, duke mbuluar 144 vende dhe territore në të gjitha rajonet.

Pothuajse një në tre nxënës (32%) është ngacmuar nga bashkëmoshatarët e tyre në shkollë të paktën një herë në muajin e fundit dhe një pjesë e ngjashme preken nga dhuna fizike, sipas botimit. Bullizmi fizik është lloji më i shpeshtë i ngacmimit në shumë rajone, me përjashtim të Amerikës së Veriut dhe Evropës, ku ngacmimi psikologjik është më i zakonshmi. Ngacmimi seksual është i dyti më i zakonshëm në shumë rajone. Dhuna në shkollë dhe ngacmimi prek nxënësit meshkuj dhe femra. Ngacmimi fizik është më i zakonshëm tek djemtë, ndërsa ngacmimi psikologjik është më i përhapur tek vajzat. Bullizmi në internet dhe telefon celular tregohet gjithashtu se po rritet.

Fëmijët që perceptohen si të ndryshëm në çfarëdo mënyre kanë më shumë gjasa të ngacmohen, dhe pamja fizike është shkaku më i zakonshëm i ngacmimit. Arsyet e dyta më të shpeshta të raportuara nga nxënësit lidhen me racën, kombësinë ose ngjyrën.

Ndërsa në Kosovë niveli i bullizmit vazhdon të jetë i pranishëm në institucionet edukativo-arsimore.Këtë e dëshmon edhe sondazhi i realizuar gjatë vitit 2020 nga Pyper  përmes një mostre jo të rastësishme ku edhe vërehet se një pjesë e madhe e pjesëmarrësve ndihen të shqetësuar për nivelin e bullizmit në institucionet arsimore.

Prej të gjitha institucioneve arsimore, pjesëmarrësit konsiderojnë se dukuria e bulizmit më së shumti është e pranishme në shkollat e mesme (58.31%) dhe shkollat fillore (31.94%) si dhe në një përqindje më të vogël në universitet/kolegj (4.37%). Po ashtu, vlen të theksohet se prej të gjitha llojeve të pranishme të bulizmit në Kosovë, bulizmi verbal (55.79%) është konsideruar si lloji më prezent i bulizmit nga pjesëmarrësit, duke lënë pas atë kibernetik (25.16%), si dhe fizik (17.91%).

Nga të gjithë prindërit e anketuar, 31.41% e tyre kanë pohuar se prej se ka filluar ky vit shkollor, fëmija i tyre më i vogël është ankuar të paktën një herë rreth bulizmit nga ndonjë nxënës, më saktësisht për bulizëm fizik (38.78%), bulizëm verbal, (34.69%) si dhe bulizëm kibernetik (34.69%).

Pavarësisht burimit të saj, dhuna ndaj fëmijëve në çfarëdo forme është e pa pranueshme dhe mund të ketë shumë pasoja si pasojat që mund të prekin nivelin e përgjithshëm të funksionimit emocional të fëmijës, kultivimi I sjelljes së dhunshme, zhvillimin e ngadalshëm të shkathtësive sociale, depresionin, ankthin , dhe sjelljen agresive, sukses të dobët në shkollë apo tendencë të shmangies së shkollës dhe kontaktit me njerëz, vetëvlerësim të ulët dhe mendime për vetëvrasje.

Sipas UNESCO ekzistojnë zgjidhje,dhe një numër masash janë treguar efektive në zvogëlimin ose ruajtjen e prevalencës së ulët të dhunës në shkollë dhe ngacmimit.

Bullizmi ka rënë në pothuajse gjysmën e 71 vendeve dhe territoreve të studiuara dhe një pjesë e ngjashme e vendeve ka parë gjithashtu një rënie në përleshjet fizike ose sulmet fizike. Këto vende kanë një numër faktorësh të suksesshëm të përbashkët, veçanërisht një angazhim për të promovuar një klimë të sigurt dhe pozitive shkollore dhe mjedisin në klasë, sisteme efektive për raportimin dhe monitorimin e dhunës dhe ngacmimit shkollor, programe dhe ndërhyrje të bazuara në prova, trajnim dhe mbështetje për mësuesit, mbështetje dhe referim për studentët e prekur, fuqizimin dhe pjesëmarrjen e studentëve.

Udhëheqja politike dhe angazhimi i nivelit të lartë, së bashku me një kornizë të fortë ligjore dhe politike që adreson dhunën ndaj fëmijëve dhe dhunën në shkollë dhe ngacmimin, kanë rezultuar efektive në zvogëlimin ose mbajtjen e një prevalence të ulët të dhunës në shkollë dhe ngacmimit. 

Programi “Olweus”, një program heroik në luftimin dhe parandalimin e bullizmit në shkolla

Pasi tre djem u vetëvranë në 1982, ky mjek themeloi një program kundër bullizmit

Në vitin 1982, tre djem adoleshentë në Norvegjinë veriore, duke filluar nga mosha 10 deri në 14 vjeç, vranë veten brenda vetëm disa muajsh. U kthye që të gjithë kishin qenë viktima të ngacmimit të rëndë në shkollë dhe vdekja e tyre ndezi një panik kombëtar. Si përgjigje, qeveria i bëri thirrje ekspertit kryesor në sjelljen ngacmuese dhe parandalimin, Dr. Dan Olweus.

Olweus konsiderohet babai themelues i kërkimeve kundër ngacmimit. Përveç studimeve të tij gjithëpërfshirëse dhe programeve efektive të trajnimit, ai prezantoi një perspektivë të fuqishme mbi abuzimin me kolegët. “Çdo individ duhet të ketë të drejtën të kursehet nga shtypja dhe poshtërimi i përsëritur, i qëllimshëm, në shkollë si në shoqërinë në përgjithësi,” tha ai. “Asnjë nxënës nuk duhet të ketë frikë të shkojë në shkollë nga frika e ngacmimit ose degradimit, dhe asnjë prind nuk duhet të shqetësohet për gjëra të tilla që i ndodhin fëmijës së tij.” Ai besonte se siguria në shkollë ishte një e drejtë themelore e njeriut.

Gati 50 vjet më parë, ai filloi një jetë të tërë kërkimesh që mbron studentët dhe ka ulur në mënyrë dramatike rastet e ngacmimit në të gjithë botën. Metoda e tij në të gjithë shkollën – e njohur si Programi i Parandalimit të Bullizmit Olweus – është zbatuar në shumë shtete.Programi i Parandalimit të Bullizmit Olweus është krijuar për nxënësit në shkollat ​​fillore,dhe të mesme.

Qëllimet e Programit

Programi i Parandalimit të Bullizmit Olweus është krijuar për të përmirësuar marrëdhëniet me bashkëmoshatarët dhe për t’i bërë shkollat ​​më të sigurta, vende më pozitive për nxënësit për të mësuar dhe për t’u zhvilluar.

Qëllimet e programit përfshijnë:

1.Zvogëlimin e problemeve ekzistuese të ngacmimit midis nxënësve

2.Duke parandaluar zhvillimin e problemeve të reja të ngacmimit

3.Arritja e marrëdhënieve më të mira me bashkëmoshatarët në shkollë

Rezultatet e Programit

Statistikat tregojnë se si zbatimi i suksesshëm i Programit të Parandalimit të Bullizmit Olweus mund të zvogëlojë ngacmimin në shkollë. Rezultatet kanë përfshirë:

Pesëdhjetë përqind ose më shumë reduktime në raportet e studentëve për ngacmime ndaj të tjerëve. Vlerësimet e kolegëve dhe mësuesve për problemet e ngacmimit kanë dhënë rezultate të ngjashme.

Infrastruktura Ligjore në Kosovë

Sa i përket kornizës Ligjore Kosova është e pasur dhe ka ligjet më të mira në rajon, të standardeve evropiane duke filluar nga Konventa për të Drejtat e Fëmijës, Kushtetuta e Republikës së Kosovës,Kodi Penal i Kosovës,Ligji për Shërbime Sociale dhe Familjare, Ligji i Punës, Ligji për Policinë, Ligji për Edukim Parashkollor,Ligji për Edukim Parauniversitar,rregulloren dhe Udhëzuesin për zbatimin e Rregullores –QRK Nr. 21/2013 për Protokollin për Parandalimin dhe Referimin e Dhunës në Institucionet e Arsimit Para-Universitar.

Ky udhëzues është realizuar në kuadër të Zyrës për Qeverisje të Mirë, të Drejtat e Njeriut, Mundësi të Barabarta dhe Jo-diskriminim të Zyrës së Kryeministrit të Republikës së Kosovës si dhe me përkrahjen e Zyrës së UNICEF-it në Kosovë që nga viti 2015.

Udhëzuesi për zbatimin e Protokollit për parandalimin dhe referimin e dhunës në institucionet e arsimit parauniversitar, shqyrton llojet e mundshme të dhunës që ndodhin në IAP, ofron propozime praktike për atë çka mund të bëjë edukatori/mësimdhënësi për të trajtuar dhe parandaluar dhunën, sqaron mënyrat e identifikimit të dhunës si dhe procedurat për intervenim dhe referim të rasteve të dhunës në institucionet përkatëse, duke i kurorëzuar të gjitha këto përpjekje në orientimin e veprimeve institucionale për adresimin e dhunës bazuar në dëshmi. “Udhëzuesi” paraqet një hapë të rëndësishëm drejt çrrënjosjes dhe parandalimit të dhunës në IAP duke reflektuar në bashkërendimin e përpjekjeve të një game të gjerë të ekspertëve, edukatorëve palëve të interesuara dhe institucionet përkatëse për këtë qëllim.

Protokoli përcakton detyrimet, qartëson rolet dhe procedurat e institucioneve për parandalimin, identifikimin, mbledhjen e të dhënave, referimin, trajtimin, raportimin e dhunës ndaj fëmijëve në institucionet e arsimit para-universitar.

Sipas gjetjeve të studimit të fundit më 2021 “Identifikimi i indikatorëve shumëdimensionalë të ndërlidhur me dhunën në Institucionet Arsimore Parauniversitare në Kosovë”, i cili është realizuar nga Departamenti i Psikologjisë, Universitetit të Prishtinës, Hasan Prishtina, konstatohet se në Kosovë, dhuna në shkolla adresohet në bazën ligjore ekzistuese në vend, dhe se ka pasur përpjekje të institucioneve të vendit, që këtë dukuri ta adresojnë përmes strategjive nacionale, kodeve etike, dhe programeve parandaluese të realizuara nga institucione publike, organizata ndërkombëtare dhe vendore. Sidoqoftë, deri më sot nuk ekzistojnë raporte vlerësuese të cilat matin zbatueshmërinë e ligjeve, politikave ekzistuese, dhe programeve parandaluese, ose efikasitetin e tyre në praktike. Gjithashtu, nga vetë institucionet përpiluese të strategjive, potencohen një sërë faktorësh të cilët mund të jenë pengues në arritjen e rezultateve dhe sigurimin e cilësisë dhe të sigurisë në shkolla: përshirë mungesa e shërbimeve profesionale në shkolla, profesionistëve të shëndetit mendor, mos funksionimi i bashkëpunimeve ndërministrore dhe pamundësia e mbulimit të kostove buxhetore të aktiviteteve që mund të ndihmojnë në parandalimin e dhunës në shkolla.

Sikurse në fushat tjera edhe në fushën e parandalimit të bullizmit në shkolla zbatimi i ligjeve dhe rregulloreve në Kosovë ende mbetet një ndër sfidat kryesore, kjo për arsye të ndryshme qoftë nga mungesa e kostove financiare,mungesa e angazhimit të psikologëve në shkolla dhe nga mungesa e vlerësimit dhe e monitorimit të duhur të ligjeve dhe rregulloreve të lartëpërmendura.Prandaj institucionet e vendin duhet të marrin masa konkrete në implementimin e plotë të të gjitha mekanizmave të përcaktuara në koordinim me të gjithë akterët e përfshirë në këtë proces.

Fëmijët janë e tashmja dhe e ardhmja jonë prandaj me çdo kusht të gjithë jemi përgjegjës që të krijojmë ambient të sigurtë ku fëmijët mund të mësojnë, të socializohen të zhvillojnë aftësitë dhe potencialin e tyre për jetë dhe të gëzojnë mirëqenie.

Shkruan: Erolina MORINA – Psikologe Klinike

Burimet

https://en.unesco.org/news/school-violence-and-bullying-major-global-issue-new-unesco-publication-finds

https://www.violencepreventionworks.org/public/olweus_bullying_prevention_program.page

https://timeline.com/dan-olweus-bullying-prevention-8fa8f7983c97

https://childhub.org/sq/online-biblioteka-o-djecijoj-zastiti/udhezues-zbatimin-e-rregullores-qrk-nr-212013-protokollin

https://olweus.sites.clemson.edu/

https://www.researchgate.net/publication/351686881_STUDIMI_I_INDIKATOREVE_SHUMEDIMENSIONALE_TE_NDERLIDHUR_ME_DHUNEN_NE_SHKOLLAT_FILLORE_NE_KOSOVE_-REKOMANDIME_PRAKTIKE_PER_PARANDALIMIN_E_DHUNES_NE_SHKOLLA

Leave a Reply